کلاژن یکی از فراوان‌ترین پروتئین‌های بدن است که داربست بدن هم نامیده می‌شود. در واقع، کلاژن پروتئین ساختاریِ اصلی است که بافت پیوندی سراسر بدن، از پوست و استخوان و عضله گرفته تا تاندون و رباط‌ها را تشکیل می‌دهد. کلاژن مثل چسبی است که اجزای بدن را به هم متصل نگه می‌دارد. به همین دلیل، عجیب نیست که نمونۀ بسته‌بندی‌شدۀ این پروتئین (که معمولا از کلاژن حیوانی ساخته می‌شود) تقاضای زیادی دارد.

کلاژن ۷۵ درصد وزن خشک پوست را تشکیل می‌دهد و در کنار پروتئین دیگری به‌نام الاستین، که خاصیت ارتجاعی پوست را حفظ می‌کند، فعالیت می‌کند و مانع ایجاد خطوط می‌شود. کلاژن غنی از اسید‌آمینه‌های پرولین و گلایسین است که برای حفظ و ترمیم رباط‌ها و استخوان‌ها و مفاصل به آنها نیاز دارید

فواید مصرف مکمل‌ کلاژن:

۱. بهبود سلامت پوست
کلاژن یکی از اجزای اصلی پوست شماست که در استحکام، انعطاف‌پذیری و آبرسانی به پوست نقش دارد. با افزایش سن، بدن میزان کلاژن کمتری تولید می‌کند که موجب خشکی پوست و ایجاد چین و‌ چروک صورت می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند پپتیدهای کلاژن یا مکمل‌های حاوی کلاژن با کاهش چین‌وچروک و خشکی، می‌توانند سرعت پیری پوست را کاهش دهند.
به نظر می‌رسد مکمل‌های کلاژن با تحریک بدن برای تولید کلاژن، میزان چین‌وچروک را کاهش می‌دهند. البته بسیاری از این تحقیقات محدودند و شرکت‌های سازندۀ محصول تأمین مالی‌شان می‌کنند و امکان جانب‌داری در نتایج زیاد است.

کلاژن به‌عنوان ترمیم‌کنندۀ قویِ زخم شناخته می‌شود که می‌تواند خونریزی را متوقف کند. همچنین سلول‌های ایمنی و پوستی را به کار بگیرد و تشکیل عروق خونی جدید را تحریک کند. روند ترمیم زخم در افرادی که زخم‌های زیادی داشتند و ۳ بار در روز، به‌مدت ۸ هفته از مکمل کلاژن استفاده می‌کردند، ۲ هفته زودتر انجام شد. سایر افرادی که یک نمونه‌برداری کوچک پوستی داشتند دریافتند که مصرف روزانۀ کلاژن موضعی حداقل می‌تواند بخیه‌های آنها را ترمیم کند

۲. خلاصی از درد مفاصل
کلاژن به حفظ استحکام غضروف کمک می‌کند. غضروف بافتی شبیه لاستیک است که از مفاصل شما محافظت می‌کند.

همان‌طور که با افزایش سن، مقدار کلاژن در بدن شما کم می‌شود، احتمال ابتلا به اختلالات مفصلی تحلیل‌برنده مثل آرتروز یا ورم مفاصل (Osteoarthritis) افزایش می‌یابد. بر اساس بعضی پژوهش‌ها، مصرف مکمل‌های کلاژن می‌تواند به بهبود علائم ورم مفاصل و به‌طور کلی کاهش درد مفصل کمک کند. در یک پژوهش، افرادی که به‌مدت ۲۴ هفته، روزانه ۱۰ گرم کلاژن مصرف کردند، در مقایسه با افرادی که کلاژنی دریافت نکرده بودند، هنگام پیاده روی و استراحت درد مفاصل کمتری داشتند. در پژوهش دیگر، افرادی که برای ۷۰ روز، روزانه ۲ گرم کلاژن مصرف کرده بودند، علاوه‌بر کاهش درد مفصل، بهتر از دیگران قادر به انجام فعالیت‌های بدنی بودند.

۳. جلوگیری از تحلیل‌رفتن استخوان
استخوان‌های شما بیشتر از کلاژن ساخته شده است، که علاوه‌بر ایجاد ساختار استخوان، به حفظ قدرت آن کمک می‌کند. با افزایش سن، کلاژنِ درون تودۀ استخوانی هم تخریب می‌شود و موجب انواع بیماری ها مثل پوکی استخوان (Osteoporosis) می‌شود که با کاهش تراکم استخوان و افزایش احتمال شکستگی استخوان همراه است.

۴. تقویت حجم عضلات
بین ۱ تا ۱۰ درصد حجم عضله از کلاژن تشکیل شده است. این پروتئین برای حفظ قدرت و عملکرد صحیح عضلات شما ضروری است.

تحقیقات نشان می‌دهند مصرف مکمل کلاژن به تقویت حجم عضله در افراد مبتلا به سارکوپنی (Sarcopenia) کمک می‌کند. در این بیماری، حجم عضلات با افزایش سن کاهش می‌یابد. در یکی از تحقیقات، افراد نحیفی که ۱۲ هفته، در کنار تمرینات ورزشی، روزانه ۱۲ گرم کلاژن مصرف می‌کردند، در مقایسه با افرادی که فقط ورزش می‌کردند، حجم و قدرت عضلانی بیشتری داشتند.

۵. تقویت سلامت قلب
بعضی محققان معتقدند احتمالا مصرف کلاژن به کاهش احتمال ابتلا به بیماری های قلبی کمک می‌کند.

کلاژن ساختار رگ‌های خونی را تشکیل می‌دهد که خون را از قلب به سراسر بدن منتقل می‌کنند. اگر میزان کلاژن کافی نباشد، این رگ‌ها ضعیف و آسیب‌پذیر می‌شوند، که ممکن است موجب تصلب شرایین (Atherosclerosis) شود. در این بیماری، عروق باریک می‌شوند و ممکن است موجب حمله قلبی و سکته مغزی شود.

در یک پژوهش، میزان سفتیِ عروق در افرادی که ۶ ماه، روزانه ۱۶ گرم کلاژن مصرف کردند به میزان قابل‌توجهی کاهش یافت. همچنین میزان کلسترول خوب یا اچ. دی. ال (HDL) به‌طور میانگین تا ۶ درصد افزایش یافت. اچ. دی. ال عاملی مهم در بیماری‌های قلبی مثل تصلب شرایین است. البته درمورد تأثیر مکمل کلاژن بر روی بیماری‌های قلبی به تحقیقات بیشتری نیاز است.

۶. سایر فواید مکمل کلاژن
مکمل‌های کلاژن می‌توانند فواید دیگری هم داشته باشند که تمام آنها به‌طور کامل بررسی نشده است:

- مو و ناخن‌ها: کلاژن با جلوگیری از شکنندگی ناخن استحکام آن را افزایش می‌دهد. همچنین مو و ناخن‌هایتان را برای بلندترشدن تحریک می‌کند.
- سلامت روده: هرچند مدرک علمی برای تأیید این ادعا وجود ندارد، بعضی پزشکان از مکمل‌های کلاژن برای درمان نفوذپذیری روده یا سندرم نشت روده استفاده می‌کنند.
- سلامت مغز: هیچ پژوهشی بر روی نقش مکمل‌های کلاژن در سلامت مغز انجام نشده است، اما بعضی افراد ادعا می‌کنند با مصرف این مکمل‌ها حالشان بهتر شده و علائم اضطراب در آنها کاهش می‌یابد.
- کاهش وزن: بعضی باور دارند مصرف مکمل‌های کلاژن احتمالا موجب کاهش وزن و سوخت و ساز سریع‌تر می‌شود

چه چیزی به میزان سطح کلاژن آسیب می‌رساند؟
به جز زمان، سه دلیل اصلی دیگری که سطح کلاژن را کاهش می‌دهند، نور خورشید، سیگار کشیدن و قند است. قرار گرفتن زیاد در معرض نور فرابنفش باعث از بین رفتن الیاف کلاژن و در نتیجه منجر به آفتاب‌سوختگی و ایجاد چین‌وچروک می‌شود. بسیاری از مواد شیمیایی موجود در دود سیگار به کلاژن آسیب می‌رساند و باعث افتادگی و چروک پوست می‌شود. شکر باعث اتصال الیاف و گره خوردن آن‌ها شده، در نتیجه باعث می‌شود پوست به مرور زمان از قابلیت ارتجاعی کمتری برخوردار باشد.

کلاژن درمانی چه کاری می‌تواند انجام دهد؟
در برخی از روش‌های جراحی پلاستیک مانند تزریق لب یا درمان جای زخم، از تزریق کلاژن برای برجستگی پوست و پر شدن صورت استفاده می‌کنند. این تزریق‌ها بدن شما را به تولید کلاژن بیشتر سوق می‌دهد. برای حفظ تأثیر تزریق کلاژن، احتمالاً نیاز است بعد از چند ماه تا یک سال، این تزریق را دوباره انجام دهید. برخی مطالعات نشان می‌دهد که مکمل‌ها خاصیت ارتجاعی پوست را بهبود بخشیده، خشکی آن را کاهش و تراکم کلاژن را در هنگام مصرف افزایش می‌دهند. آن‌ها همچنین درد مفاصل را کاهش می‌دهند و در نتیجه به فعال بودن بیشتر کمک می‌نمایند.

آنچه کلاژن نمی‌تواند انجام دهد
هیچ مدرکی دال بر این مورد که کلاژن بیماری‌های پوستی مانند اگزما یا درماتیک آتوپیک را درمان کند، وجود ندارد. در حالی‌که تزریق کلاژن به درمان زخم‌های آکنه کمک می‌کند، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد مکمل‌های کلاژن می‌توانند آکنه را متوقف و یا درمان نمایند، و هیچ مطالعه‌ای نشان نمی‌دهد که تزریق کلاژن به کاهش وزن کمک می‌کند.

آیا کرم‌های کلاژن مؤثراند؟
کرم‌های پوستی با کلاژن مصنوعی ممکن است راهی مؤثر برای تقویت این پروتئین در بدن نباشند. آن‌ها مانع محافظتی بر روی پوست ایجاد می‌کنند و این مانع، باعث توقفِ از دست دادن آب می‌شود، اما میزان آب را در پوست افزایش نمی‌دهند. بهتر است از پوست در برابر آفتاب محافظت نمایید، به‌ویژه در سال‌های اولیهٔ زندگی که ممکن است پوست حساسیت بیشتری داشته باشد.

غذاهایی که سطح کلاژن را افزایش می‌دهند:
با خوردن غذاهای سالم به بدن در ساخت کلاژن بیشتر کمک می‌کنید. برای ایجاد کلاژن، بدن اسیدهای آمینه‌ای به نام گلیسین و پرولین را جمع می‌کند. این اسیدها در موادغذایی پر‌پروتئین مانند مرغ، ماهی، گوشت گاو، تخم‌مرغ، لبنیات و لوبیا یافت می‌شود. سایر مواد مغذی مانند ویتامین سی (C)، روی و مس نیز در این امر نقش دارند. ویتامین سی را می‌توانید از مصرف مرکبات، گوجه‌فرنگی و سبزیجات برگ‌دار دریافت نمایید. برای دریافت روی و مس می‌توانید آجیل، غلات سبوس‌دار و لوبیا مصرف کنید.

آب استخوان قلم و کلاژن:
برخی از منابع خوب از پروتئین‌هایی که به ساخت کلاژن کمک می‌کنند، غذاهایی مانند گوشت قرمز، مرغ و آب استخوان قلم هستند. برای تهیهٔ آب قلم، قلم را به مدت ۱ تا ۲ روز در آب بجوشانید. با این کار مقداری از پروتئین کلاژن موجود در قلم از آن خارج می‌شود و در آب می‌جوشد. بدن این پروتئین را به صورت مستقیم از طریق پوست و یا مفصل جذب نمی‌کند، بلکه آن را به اسیدهای آمینه که به ساخت بافت کمک می‌کنند، تجزیه می‌کند. می‌توانید آب قلم را خریداری نمایید و یا خود آن را تهیه کنید.

آیا به مکمل‌های کلاژن نیاز دارید؟
اگر رژیم متعادلی داشته باشید، بدن شما کلاژن کافی مورد نیاز بدن را تولید می‌کند. بیشتر مطالعات در مورد مکمل‌های کلاژن کوچک‌اند. برای درک تأثیرات آن‌ها بر سلامتی، به مطالعات گسترده‌تری نیاز است. اما اگر می‌خواهید مصرف مکمل را امتحان نمایید، به‌طور کل این مکمل‌ها ایمن‌اند و عوارض جانبی ندارند. آن‌ها معمولاً به صورت پودری تهیه می‌شوند که می‌توانید آن را با نوشیدنی و یا سس‌ها ترکیب نمایید.